own health

invīto, āvi, ātum, 1 (invitassitis for invitaveritis, Plaut. Rud. 3, 5, 31), v. a. [perh. for invicito; root vec-; Sanscr. vak-, speak; vak'as, word; cf.: vox, convicium; Gr. Wep- in eipon, ops], to invite, treat, feast, entertain (cf. illicio; class.).

Lit., constr. with ad or in and acc., with simple acc. or abl., or with ut.

With ad:

aliquem ad prandium,

Cic. Mur. 35, 73:

ad cenam,

Val. Max. 2, 1, 2; Cic. Fam. 7, 9, 2; Suet. Aug. 34;

ad consulem,

Liv. 45, 8 fin. —

With in and acc.:

aliquem in hospitium,

Liv. 28, 18; cf. Val. Max. 2, 10, ext. 1:

ad cenam in hortos in posterum diem,

Cic. Off. 3, 14, 58. —

With simple acc.: aliquem domum suam ut animum ejus in Sthenium inflammarent (cf. e infra), Cic. Verr. 2, 2, 36, § 89; Liv. 3, 14:

alius alium domos suas invitant,

Sall. J. 66. 3; Nep. Att. 13, 6.—

With abl.:

aliquem tecto ac domo,

Cic. Verr. 2, 4, 11, § 25; cf.:

hospitio invitabit,

id. Phil. 12, 9, 23.—

With ut:

invito eum, ut apud me diversetur,

Cic. Att. 13, 2;

ut cenem invitor?

Mart. 4, 68, 2.— Absol., to entertain:

alii suos in castra, invitandi causā adducunt,

Caes. B. C. 1, 74:

aliquem poculis,

to challenge to drink, Plaut. Rud. 2, 3, 31. — With se, to treat one ' s self, drink one ' s [p. 997] own health:

sese in cena plusculum,

Plaut. Am. 1, 1, 127: se cibo vinoque largius, Sall. Fragm. ap. Non. 321, 25 (Hist. 4, 4 Dietsch). —Comic.: gladio, to treat to the sword, i. e. to want to kill, Plaut. Cas. 3, 6, 21; cf.:

aliquem clavā,

id. Rud. 3, 5, 31.—

Transf.

To invite, summon, challenge:

a Caesare liberaliter invitor in legationem illam,

Cic. Att. 2, 18, 3:

Cosconio mortuo, in ejus locum invitor,

id. ib. 1, 19, 4:

hostes ad deditionem,

Hirt. B. G. 8, 19:

aliquem ad audiendum,

Suet. Calig. 53:

ad spectaculum,

id. Ner. 12:

praemiis ad quippiam agendum,

Cic. Lig. 4:

in libidinem,

Suet. Calig. 41.—

To incite, allure, attract:

ni id me invitet ut faciam fides,

Plaut. Trin. 1, 1, 5:

invitat hiemps curasque resolvit,

Verg. G. 1, 302:

invitent croceis halantes floribus horti,

id. ib. 4, 109:

ad agrum fruendum invitat atque allectat senectus,

Cic. de Sen. 16; so,

assentationem,

to encourage flattery, id. Lael. 26:

invitare et allicere appetitum animi,

id. Fin. 5, 6:

somnos,

to attract, Ov. M. 11, 604:

culpam,

to allure to transgression, id. H. 17, 183:

invitatur vino appetentia ciborum,

Plin. 23, 1, 22, § 38:

fossis invitavit mare,

i. e. conducted, Sol. 2. — Trop., of things:

invitat somnos crepitantibus unda lapillis,

Ov. M. 11, 604; cf. Hor. Epod. 2, 28. — With inf.:

vicina invitet decedere ripa calori,

Verg. G. 4, 23.—

To ask, request, urge:

Germanos, uti ab Rheno discederent,

Caes. B. G. 4, 6:

benignis verbis, ut, etc.,

Val. Max. 4, 3, 5 al.

bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).

As adjunct of verbs.

In gen.

Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

Cato, R. R. 3:

villam bonam beneque aedificatam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

quid est agrum bene colere? Bene arare,

Cato, R. R. 61:

agro bene culto nihil potest esse... uberius,

Cic. Sen. 16, 57:

ubi cocta erit bene,

Cato, R. R. 157; 3; 4;

32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

me bene curata cute vises,

well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

bene olere,

Verg. E. 2, 48:

bene sonare,

Quint. 8, 3, 16:

neque tamen non inprimis bene habitavit,

in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

Cic. Off. 2, 25, 89: so,

bene cenare,

Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

bene de rebus domesticis constitutum esse,

to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—

With respect to the mind.

Perception, knowledge, ability:

quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

Sen. Ep. 27, 5:

quin melius novi quam te et vidi saepius,

Plaut. Capt. 5, 2, 22:

novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

Cic. Fam. 7, 23, 2:

qui optime suos nosse deberet,

Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

Cic. Sen. 21, 77:

ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

id. Fin. 1, 2, 5:

gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

melius in Volscis imperatum est,

better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

nihil melius quam omnis mundus administratur,

Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

prudentibus et bene institutis,

well educated, id. Sen. 14, 50:

sapientibus et bene natura constitutis,

endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

good paintings, id. Brut. 75, 261:

canere melius,

Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

bene pronuntiare,

id. 11, 3, 12:

bene respondere interrogationibus,

id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—

Of feeling, judgment, and will:

similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

bene sentire,

id. ib. 6, 1, 3; so,

bene, optime de re publica sentire,

to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

bene animatas eas (insulas) confirmavit,

well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

quod bene cogitasti aliquando, laudo,

that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

se vero bene sperare (i. e. de bello),

had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

sperabis omnia optime,

Cic. Fam. 4, 13, 7:

tibi bene ex animo volo,

Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

Sall. C. 52, 29:

omnia non bene consulta,

id. J. 92, 2. —

Of morality, honesty, honor, etc.

Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

Cic. Inv. 1, 51, 93:

in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

id. Fin. 1, 19, 63:

quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—

Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

Liv. 22, 50, 7:

ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

tum potui, Medea, mori bene,

Ov. H. 12, 5.—

Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

multa bona bene parta habemus,

Plaut. Trin. 2, 2, 65:

mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

Ter. Phorm. 5, 3, 5:

res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

Cic. Off. 1, 26, 92:

diutine uti bene licet partum bene,

Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

mala parta,

Cic. Phil. 2, 27, 65:

male par tum,

Plaut. Poen. 4, 2, 22).—

Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—

Non bene = male, not faithfully:

esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

Ov. M. 7, 716.—

Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

sequi recusarunt bene monentem,

Liv. 22, 60, 17:

quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

Cic. Sen. 13, 45:

hoc bene censuit Scaevola,

correctly, Dig. 17, 1, 48.—

Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

Plaut. Mil. 3, 1, 111:

nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

Cic. Fin. 1, 41, 72:

si bene qui cenat, bene vivit,

Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

id. ib. 1, 2, 2:

quando hoc bene successit,

Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

melius ominare,

use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

qui se suamque aetatem bene curant,

Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

qui se bene habet suisque amicis usui est,

who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

tuae rei bene consulere cupio,

id. Trin. 3, 2, 9:

ut qui mihi consultum optume velit esse,

Ter. Phorm. 1, 3, 1:

me optime consulentem saluti suae,

Cic. Fam. 4, 14, 2:

qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

Plaut. Rud. 5, 3, 36:

Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

id. Ps. 1, 3, 86:

ut memorem in bene meritos animum praestarem,

Cic. Fam. 1, 9, 10:

cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

id. ib. 7, 1, 4:

tam bene meritis de nomine Punico militibus,

Liv. 23, 12, 5:

si bene quid de te merui,

Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

Cic. Off. 3, 12, 51:

ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

melius emetur,

Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

qui vita bene credat emi honorem,

cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—

Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

gratiam habeo maximam,

Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

bene benigneque arbitror te facere,

Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

male hercule narras,

I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

bene, ita me di ament, nuntias,

Ter. Hec. 4, 4, 20:

benenarras,

Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—

Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

Cic. Sen. 2, 5:

cui bene librato... Obstitit ramus,

Ov. M. 8, 409:

at bene si quaeras,

id. ib. 3, 141:

tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

Plaut. Am. 1, 1, 196:

bene dissimulare amorem,

entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

quis enim bene celat amorem?

Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

Ov. M. 3, 14:

tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

id. H. 6, 24:

vix bene desieram, rettulit illa mihi,

id. F 5, 277.—

Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

sed eccum meum gnatum optume video,

Plaut. Merc. 2, 2, 57:

sed optume eccum exit senex,

id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—

Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

Cic. Div. 2, 17, 38.—

In partic.

Bene dicere.

To speak well, i. e. eloquently:

qui optime dicunt,

the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

etiam bene dicere haud absurdum est,

Sall. C. 3, 1:

abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

Quint. 12, 9, 7;

cf: bene loqui,

to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—

To speak ably:

multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—

To speak correctly or elegantly:

eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

Cic. Brut. 72, 252:

at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

id. Opt. Gen. 5, 16.—

To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

Plaut. Rud. 3, 2, 26:

nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

bene dictis si certasset, audisset bene,

Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—

To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—

Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—

Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—

Bene facere.

Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

Cic. Or. 2, 20, 86:

non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

Quint. 4, 1, 70:

Jovem Phidias optime fecit,

id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

quid labor aut bene facta juvant?

his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —

Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)

With dat.:

bonus bonis bene feceris,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

id. Trin. 2, 2, 66:

malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

id. Poen. 3, 3, 20:

homini id quod tu facis bene,

id. Ep 1, 2, 33:

tibi lubens bene faxim,

Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

at tibi di semper... faciant bene,

may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

di tibi Bene faciant,

Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

quod bonis bene fit beneficium,

Plaut. Capt. 2, 2, 108:

pulchrum est bene facere reipublicae,

Sall. C. 3, 1:

ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—

With in and abl.:

quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

Plaut. Am. 1, 1, 30.—

With erga:

si quid amicum erga bene feci,

Plaut. Trin. 5, 2, 4.—

With ellipsis of dat., to impart benefits:

ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

Plaut. As. 1, 2, 11:

quod bene fecisti, referetur gratia,

id. Capt. 5, 1, 20:

ego quod bene feci, male feci,

id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

Sen. Ben. 1, 7, 1:

benefaciendi animus,

id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

bene facta referre,

Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

Vulg. Luc. 6, 33:

bene facite his qui oderunt vos,

id. Matt. 5, 44.—

Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

id. Luc. 6, 9:

qui bene facit, ex Deo est,

id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

bene facta recte facta sunt,

Cic. Par 3, 1, 22:

omnia bene facta in luce se collocari volunt,

id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

bene facta mea reipublicae procedunt,

Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—

In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

id bene faciet et alvum bonam faciet,

Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—

In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—

Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—

With esse.

Bene est, impers., it is well.

In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

ego valeo,

Sen. Ep. 15, 1.—

= bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—

Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

bona si esse veis, bene erit tibi,

Plaut. Merc. 3, 1, 12:

quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

id. ib. 3, 1, 13:

qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

si non est, jurat bene solis esse maritis,

Hor. Ep 1, 1, 88:

nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

spero ex tuis litteris tibi melius esse,

that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

Plaut. Cas. 2, 3, 39:

at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

Hor. S. 2, 2, 120.—

Bene sum = bene mihi est:

minore nusquam bene fui dispendio,

Plaut. Men. 3, 2, 20:

de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

id. Bacch. 1, 1, 51:

scis bene esse si sit unde,

id. Capt. 4, 2, 70.—

Bene habere.

With subj. nom.

To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—

To be favorable, to favor:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82. —

With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

si te bene habes,

Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—

Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

Cic. Mur. 6, 14:

bene habet: di pium movere bellum,

Liv. 8, 6, 4:

atque bene habet si a collega litatum est,

id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

opinor, aliud agamus,

we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—

Bene agere, with cum and abl.

To treat one well:

bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

Val. Max. 5, 3, ext. 3.—

Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

bene dicat secum esse actum,

that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

Plaut. Mil. 5, 23.—

Rem (negotium) bene gerere.

To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

Cic. Pis. 3, 6; so,

qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

id. Phil. 2, 1, 2:

rem publicam,

id. Pis. 19, 45:

Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

Liv. 23, 11, 3.—

To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

Plaut. Pers. 5, 1, 2:

quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

id. Curc. 4, 2, 41;

quasi re bene gesta,

Ter. Ad. 5, 1, 13:

rem te valde bene gessisse rumor erat,

that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

Caes. B. G. 5, 57:

haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

id. ib. 7, 44:

res bello bene gestae,

success in war, Liv. 23, 12, 11:

laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—

Bene vertere, in wishes.

With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

Plaut. Aul. 4, 10, 58:

quod utrisque bene vertat,

Liv. 8, 5, 6:

quod bene verteret,

id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

quod bene eveniat,

Cato, R. R. 141.—

With di as subject:

di bene vortant,

may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—

Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

bene valete et vivite!

id. Mil. 4, 8, 30:

cives bene valete!

id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—

In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

ita me Juppiter bene amet,

Plaut. Poen. 5, 5, 47:

di te bene ament, Hegio,

id. Capt. 1, 2, 29:

ita me di bene ament,

Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—

Elliptical expressions.

Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

bene Pericles (i.e. dixit),

Cic. Off. 1,40, 144:

bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

id. ib. 2, 14, 53:

existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

at bene Areus,

Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

Cic. Fin. 1, 8, 26:

sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—

In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—

In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—

Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

bene Arruntium morte usum,

that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—

Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.

With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

bene firmus,

Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

bene robustus,

id. Div. in Caecil. 15, 48:

bene morigerus fuit puer,

Plaut. Capt. 5, 2, 13:

bene ergo ego hinc praedatus ibo,

id. Ps. 4, 7, 39:

bene lautum,

id. Rud. 3, 3, 39:

bene et naviter oportet esse impudentem,

Cic. Fam. 5, 12, 3:

id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

id. ib. 7, 16, 3:

bene sanos,

id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

bene longinquos dolores,

Cic. Fin. 2, 29, 94:

sermonem bene longum,

id. Or. 2, 88, 361:

bene magna caterva,

id. Mur. 33, 69:

magna multitudo,

Hirt. B. Hisp. 4:

barbatus,

Cic. Cat. 2, 10, 22:

fidum pectus,

Hor. C. 2, 12, 15:

cautus,

Ov. H. 1, 44:

multa,

Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

homo optime dives,

Sen. Vit. Beat. 23, 2.—

With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

bene libenter victitas,

Ter. Eun. 5, 8, 44:

bene mane haec scripsi,

Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

bene penitus,

id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

bene longe,

Hirt. B. Hisp. 25:

bene gnaviter,

Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

siad te bene ante lucem venisset,

Cic. Or. 2, 64, 259.

bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).

As adjunct of verbs.

In gen.

Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

Cato, R. R. 3:

villam bonam beneque aedificatam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

quid est agrum bene colere? Bene arare,

Cato, R. R. 61:

agro bene culto nihil potest esse... uberius,

Cic. Sen. 16, 57:

ubi cocta erit bene,

Cato, R. R. 157; 3; 4;

32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

me bene curata cute vises,

well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

bene olere,

Verg. E. 2, 48:

bene sonare,

Quint. 8, 3, 16:

neque tamen non inprimis bene habitavit,

in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

Cic. Off. 2, 25, 89: so,

bene cenare,

Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

bene de rebus domesticis constitutum esse,

to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—

With respect to the mind.

Perception, knowledge, ability:

quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

Sen. Ep. 27, 5:

quin melius novi quam te et vidi saepius,

Plaut. Capt. 5, 2, 22:

novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

Cic. Fam. 7, 23, 2:

qui optime suos nosse deberet,

Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

Cic. Sen. 21, 77:

ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

id. Fin. 1, 2, 5:

gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

melius in Volscis imperatum est,

better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

nihil melius quam omnis mundus administratur,

Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

prudentibus et bene institutis,

well educated, id. Sen. 14, 50:

sapientibus et bene natura constitutis,

endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

good paintings, id. Brut. 75, 261:

canere melius,

Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

bene pronuntiare,

id. 11, 3, 12:

bene respondere interrogationibus,

id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—

Of feeling, judgment, and will:

similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

bene sentire,

id. ib. 6, 1, 3; so,

bene, optime de re publica sentire,

to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

bene animatas eas (insulas) confirmavit,

well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

quod bene cogitasti aliquando, laudo,

that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

se vero bene sperare (i. e. de bello),

had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

sperabis omnia optime,

Cic. Fam. 4, 13, 7:

tibi bene ex animo volo,

Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

Sall. C. 52, 29:

omnia non bene consulta,

id. J. 92, 2. —

Of morality, honesty, honor, etc.

Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

Cic. Inv. 1, 51, 93:

in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

id. Fin. 1, 19, 63:

quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—

Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

Liv. 22, 50, 7:

ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

tum potui, Medea, mori bene,

Ov. H. 12, 5.—

Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

multa bona bene parta habemus,

Plaut. Trin. 2, 2, 65:

mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

Ter. Phorm. 5, 3, 5:

res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

Cic. Off. 1, 26, 92:

diutine uti bene licet partum bene,

Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

mala parta,

Cic. Phil. 2, 27, 65:

male par tum,

Plaut. Poen. 4, 2, 22).—

Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—

Non bene = male, not faithfully:

esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

Ov. M. 7, 716.—

Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

sequi recusarunt bene monentem,

Liv. 22, 60, 17:

quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

Cic. Sen. 13, 45:

hoc bene censuit Scaevola,

correctly, Dig. 17, 1, 48.—

Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

Plaut. Mil. 3, 1, 111:

nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

Cic. Fin. 1, 41, 72:

si bene qui cenat, bene vivit,

Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

id. ib. 1, 2, 2:

quando hoc bene successit,

Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

melius ominare,

use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

qui se suamque aetatem bene curant,

Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

qui se bene habet suisque amicis usui est,

who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

tuae rei bene consulere cupio,

id. Trin. 3, 2, 9:

ut qui mihi consultum optume velit esse,

Ter. Phorm. 1, 3, 1:

me optime consulentem saluti suae,

Cic. Fam. 4, 14, 2:

qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

Plaut. Rud. 5, 3, 36:

Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

id. Ps. 1, 3, 86:

ut memorem in bene meritos animum praestarem,

Cic. Fam. 1, 9, 10:

cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

id. ib. 7, 1, 4:

tam bene meritis de nomine Punico militibus,

Liv. 23, 12, 5:

si bene quid de te merui,

Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

Cic. Off. 3, 12, 51:

ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

melius emetur,

Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

qui vita bene credat emi honorem,

cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—

Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

gratiam habeo maximam,

Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

bene benigneque arbitror te facere,

Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

male hercule narras,

I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

bene, ita me di ament, nuntias,

Ter. Hec. 4, 4, 20:

benenarras,

Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—

Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

Cic. Sen. 2, 5:

cui bene librato... Obstitit ramus,

Ov. M. 8, 409:

at bene si quaeras,

id. ib. 3, 141:

tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

Plaut. Am. 1, 1, 196:

bene dissimulare amorem,

entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

quis enim bene celat amorem?

Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

Ov. M. 3, 14:

tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

id. H. 6, 24:

vix bene desieram, rettulit illa mihi,

id. F 5, 277.—

Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

sed eccum meum gnatum optume video,

Plaut. Merc. 2, 2, 57:

sed optume eccum exit senex,

id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—

Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

Cic. Div. 2, 17, 38.—

In partic.

Bene dicere.

To speak well, i. e. eloquently:

qui optime dicunt,

the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

etiam bene dicere haud absurdum est,

Sall. C. 3, 1:

abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

Quint. 12, 9, 7;

cf: bene loqui,

to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—

To speak ably:

multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—

To speak correctly or elegantly:

eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

Cic. Brut. 72, 252:

at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

id. Opt. Gen. 5, 16.—

To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

Plaut. Rud. 3, 2, 26:

nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

bene dictis si certasset, audisset bene,

Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—

To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—

Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—

Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—

Bene facere.

Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

Cic. Or. 2, 20, 86:

non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

Quint. 4, 1, 70:

Jovem Phidias optime fecit,

id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

quid labor aut bene facta juvant?

his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —

Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)

With dat.:

bonus bonis bene feceris,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

id. Trin. 2, 2, 66:

malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

id. Poen. 3, 3, 20:

homini id quod tu facis bene,

id. Ep 1, 2, 33:

tibi lubens bene faxim,

Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

at tibi di semper... faciant bene,

may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

di tibi Bene faciant,

Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

quod bonis bene fit beneficium,

Plaut. Capt. 2, 2, 108:

pulchrum est bene facere reipublicae,

Sall. C. 3, 1:

ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—

With in and abl.:

quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

Plaut. Am. 1, 1, 30.—

With erga:

si quid amicum erga bene feci,

Plaut. Trin. 5, 2, 4.—

With ellipsis of dat., to impart benefits:

ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

Plaut. As. 1, 2, 11:

quod bene fecisti, referetur gratia,

id. Capt. 5, 1, 20:

ego quod bene feci, male feci,

id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

Sen. Ben. 1, 7, 1:

benefaciendi animus,

id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

bene facta referre,

Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

Vulg. Luc. 6, 33:

bene facite his qui oderunt vos,

id. Matt. 5, 44.—

Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

id. Luc. 6, 9:

qui bene facit, ex Deo est,

id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

bene facta recte facta sunt,

Cic. Par 3, 1, 22:

omnia bene facta in luce se collocari volunt,

id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

bene facta mea reipublicae procedunt,

Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—

In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

id bene faciet et alvum bonam faciet,

Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—

In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—

Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—

With esse.

Bene est, impers., it is well.

In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

ego valeo,

Sen. Ep. 15, 1.—

= bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—

Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

bona si esse veis, bene erit tibi,

Plaut. Merc. 3, 1, 12:

quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

id. ib. 3, 1, 13:

qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

si non est, jurat bene solis esse maritis,

Hor. Ep 1, 1, 88:

nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

spero ex tuis litteris tibi melius esse,

that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

Plaut. Cas. 2, 3, 39:

at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

Hor. S. 2, 2, 120.—

Bene sum = bene mihi est:

minore nusquam bene fui dispendio,

Plaut. Men. 3, 2, 20:

de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

id. Bacch. 1, 1, 51:

scis bene esse si sit unde,

id. Capt. 4, 2, 70.—

Bene habere.

With subj. nom.

To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—

To be favorable, to favor:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82. —

With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

si te bene habes,

Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—

Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

Cic. Mur. 6, 14:

bene habet: di pium movere bellum,

Liv. 8, 6, 4:

atque bene habet si a collega litatum est,

id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

opinor, aliud agamus,

we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—

Bene agere, with cum and abl.

To treat one well:

bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

Val. Max. 5, 3, ext. 3.—

Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

bene dicat secum esse actum,

that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

Plaut. Mil. 5, 23.—

Rem (negotium) bene gerere.

To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

Cic. Pis. 3, 6; so,

qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

id. Phil. 2, 1, 2:

rem publicam,

id. Pis. 19, 45:

Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

Liv. 23, 11, 3.—

To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

Plaut. Pers. 5, 1, 2:

quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

id. Curc. 4, 2, 41;

quasi re bene gesta,

Ter. Ad. 5, 1, 13:

rem te valde bene gessisse rumor erat,

that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

Caes. B. G. 5, 57:

haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

id. ib. 7, 44:

res bello bene gestae,

success in war, Liv. 23, 12, 11:

laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—

Bene vertere, in wishes.

With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

Plaut. Aul. 4, 10, 58:

quod utrisque bene vertat,

Liv. 8, 5, 6:

quod bene verteret,

id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

quod bene eveniat,

Cato, R. R. 141.—

With di as subject:

di bene vortant,

may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—

Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

bene valete et vivite!

id. Mil. 4, 8, 30:

cives bene valete!

id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—

In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

ita me Juppiter bene amet,

Plaut. Poen. 5, 5, 47:

di te bene ament, Hegio,

id. Capt. 1, 2, 29:

ita me di bene ament,

Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—

Elliptical expressions.

Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

bene Pericles (i.e. dixit),

Cic. Off. 1,40, 144:

bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

id. ib. 2, 14, 53:

existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

at bene Areus,

Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

Cic. Fin. 1, 8, 26:

sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—

In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—

In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—

Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

bene Arruntium morte usum,

that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—

Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.

With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

bene firmus,

Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

bene robustus,

id. Div. in Caecil. 15, 48:

bene morigerus fuit puer,

Plaut. Capt. 5, 2, 13:

bene ergo ego hinc praedatus ibo,

id. Ps. 4, 7, 39:

bene lautum,

id. Rud. 3, 3, 39:

bene et naviter oportet esse impudentem,

Cic. Fam. 5, 12, 3:

id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

id. ib. 7, 16, 3:

bene sanos,

id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

bene longinquos dolores,

Cic. Fin. 2, 29, 94:

sermonem bene longum,

id. Or. 2, 88, 361:

bene magna caterva,

id. Mur. 33, 69:

magna multitudo,

Hirt. B. Hisp. 4:

barbatus,

Cic. Cat. 2, 10, 22:

fidum pectus,

Hor. C. 2, 12, 15:

cautus,

Ov. H. 1, 44:

multa,

Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

homo optime dives,

Sen. Vit. Beat. 23, 2.—

With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

bene libenter victitas,

Ter. Eun. 5, 8, 44:

bene mane haec scripsi,

Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

bene penitus,

id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

bene longe,

Hirt. B. Hisp. 25:

bene gnaviter,

Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

siad te bene ante lucem venisset,

Cic. Or. 2, 64, 259.

stătus, a, um, v. sisto.

stătus, ūs, m. [sto and sisto].

In a corporeal sense.

Mode or way of standing, of holding one's body (at rest), posture, position, attitude, station, carriage; sing. and plur.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Si. Statum vide hominis, Callipho, quasi basilicum, look at the way he stands, Plaut. Ps. 1, 5, 41:

stat in statu senex ut adoriatur moechum,

in an attitude of attack, ready, id. Mil. 4, 9, 12: concrepuit digitis, laborat;

crebro conmutat status,

his posture, id. ib. 2, 2, 51:

qui esset status (videre vellem) flabellulum tenere te asinum tantum,

what your attitude was, what figure you cut, in holding the fan, Ter. Eun. 3, 5, 50:

in gestu status (oratoris erit) erectus et celsus, rarus incessus,

attitude, Cic. Or. 18, 59:

status quidem rectus sit, sed diducti paulum pedes,

Quint. 11, 3, 159:

abesse plurimum a saltatore debet orator... non effingere status quosdam, et quidquid dicet ostendere,

id. 11, 3, 89:

ut recta sint bracchia, ne indoctae rusticaeve manus, ne status indecorus,

id. 1, 11, 16:

stare solitus Socrates dicitur... immobilis, iisdem in vestigiis,

Gell. 2, 1, 2:

dumque silens astat, status est vultusque diserti,

Ov. P. 2, 5, 51:

statum proeliantis componit,

Petr. 95 fin. —

So of the pose of statues: non solum numerum signorum, sed etiam uniuscujusque magnitudinem, figuram, statum litteris definiri vides,

Cic. Verr. 2, 1, 21, § 57:

expedit saepe, ut in statuis atque picturis videmus, variari habitus, vultus, status,

Quint. 2, 13, 8:

ut illo statu Chabrias sibi statuam fieri voluerit. Ex quo factum est ut postea athletae his statibus in statuis ponendis uterentur,

Nep. Chabr. 1, 3.—And of images in a dream:

ubi prima (imago somni) perit, alioque est altera nata inde statu, prior hic gestum mutasse videtur,

Lucr. 4, 772:

(opp. motus, incessus) quorum (iratorum) vultus, voces, motus statusque mutantur,

motions and postures, Cic. Off. 1, 29, 102:

decorum istud in corporis motu et statu cernitur,

id. ib. 1, 35, 126:

habitus oris et vultūs, status, motus,

id. Fin. 3, 17, 56; 5, 17, 47:

in quibus si peccetur... motu statuve deformi,

id. ib. 5, 12, 35:

eo erant vultu, oratione, omni reliquo motu et statu, ut, etc.,

id. Tusc. 3, 22, 53:

status, incessus, sessio, accubatio... teneat illud decorum,

id. Off. 1, 35, 129:

in pedibus observentur status et incessus,

the posture and gait, Quint. 11, 3, 124.—

Of external appearance, manners, dress, and apparel:

quoniam formam hujus cepi in me et statum, decet et facta moresque hujus habere me similis item,

Plaut. Am. 1, 1, 111:

redegitque se ad pallium et crepidas, atque in tali statu biennio fere permansit,

Suet. Tib. 13.—

Size, height, stature of living and inanimate beings (cf. statura;

post-Aug.): pumilionem, quos natura brevi statu peractos, etc.,

Stat. S. 1, 6, 58: longissimum... aratorem faciemus;

mediastenus qualiscunque status potest esse,

Col. 1, 9, 3:

in gallinaceis maribus status altior quaeritur,

id. 8, 2, 9; so id. 7, 9, 2; 7, 12 med.:

plantae majoris statūs,

Pall. Febr. 25, 20.—

A position, place, in the phrase de statu movere, deicere, or statum conturbare, to displace, drive out, eject, expel, throw from a position (esp. of battle and combat):

equestrem procellam excitemus oportet, si turbare ac statu movere (hostes) volumus,

Liv. 30, 18, 14:

nihil statu motus, cum projecto prae se clipeo staret, in praesidio urbis moriturum se... respondit,

id. 38, 25: Manlius scutum scuto percussit atque statum Galli conturbavit (cf. the next sentence: atque de loco hominem iterum dejecit), Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 16.—So, out of the military sphere, in order to avoid an attack:

ea vis est... quae, periculo mortis injecto, formidine animum perterritum loco saepe et certo de statu demovet,

Cic. Caecin. 15, 42.— Transf., of mental position, conviction, argument, etc.:

saepe adversarios de statu omni dejecimus,

Cic. Or. 37, 129:

voluptas quo est major, eo magis mentem e suā sede et statu demovet,

throws the mind off its balance, id. Par. 1, 3, 15.—Similarly: de statu deducere, recedere, from one's position or principles:

fecerunt etiam ut me prope de vitae meae statu deducerent, ut ego istum accusarem,

Cic. Verr. 2, 2, 4, § 10:

neque de statu nobis nostrae dignitatis est recedendum, neque sine nostris copiis in alterius praesidia veniendum,

id. Att. 1, 20, 2.—So, de statu suo declinare = moveri:

neque dubito quin, suspitione aliquā perculsi repentinā, de statu suo declinarint,

i. e. became unsettled, Cic. Clu. 38, 106:

qui cum me firmissimis opibus... munire possim, quamvis excipere fortunam malui quam... de meo statu declinare,

than abandon my position, id. Prov. Cons. 17, 41; cf.

of the position of heavenly bodies: qui eodem statu caeli et stellarum nati sunt,

aspect, id. Div. 2, 44, 92.

Trop., condition, state, position, situation, circumstances.

Of persons, condition in regard to public rights, political or civil status, any loss of which was a capitis deminutio (v. caput):

capitis minutio est statūs permutatio,

Gai. Dig. 4, 5, 1; id. Inst. 1, 159; cf. Dig. 4, 5, 11:

quo quisque loco nostrum est natus... hunc vitae statum usque ad senectutem obtinere debet,

Cic. Balb. 7, 18:

ad quem proscripti confluebant. Quippe nullum habentibus statum quilibet dux erat idoneus,

with regard to the civil death of the proscribed, Vell. 2, 72, 5:

illorum salus omnibus accepta fuit... quia tam grati exoptatum libertatis statum recuperaverint,

Val. Max. 5, 26:

si statu periclitari litigator videtur,

if his civil status seems in peril, Quint. 6, 1, 36:

nec ulla tam familiaris est infelicibus patria quam solitudo et prioris statūs oblivio,

i. e. the status of full citizenship, lost by banishment, Curt. 5, 5, 11:

permanent tamen in statu servitutis,

Suet. Gram. 21:

vetuit quaeri de cujusquam defunctorum statu,

id. Tit. 8 fin.:

multorum excisi status,

Tac. A. 3, 28: qui illegitime concipiuntur, statum sumunt ex eo tempore quo nascuntur, i. e. whether freemen or slaves, etc., Gai. Inst. 1, 89:

cum servus manumittitur: eo die enim incipit statum habere,

a civil status, Dig. 4, 5, 4:

homo liber qui se vendidit, manumissus non ad suum statum revertitur, sed efficitur libertinae condicionis, i. e. that of an ingenuus,

ib. 1, 5, 21:

primo de personarum statu dicemus,

civil status, ib. 1, 5, 2; so Titin. 5:

de statu hominum (sometimes status used in the jurists absolutely with reference to freedom and slavery): si status controversiam cui faciat procurator, sive ex servitute in libertatem, etc.,

Dig. 3, 3, 39, § 5; so ib. 3, 3, 33, § 1.—Similarly in the later jurists: status suus = aetas XXV. annorum, years of discretion:

cum ad statum suum frater pervenisset,

Dig. 31, 1, 77, § 19.—

Condition and position with reference to rank, profession, trade, occupation, social standing, reputation, and character:

an tibi vis inter istas vorsarier prosedas... quae tibi olant stabulum statumque?

their trade, Plaut. Poen. 1, 2, 59:

quod in civitatibus agnationibus familiarum distinguuntur status,

the ranks of the families, Cic. Leg. 1, 7, 23:

regum status decemviris donabantur,

the rank of kings was assigned to the decemvirs, id. Agr. 1, 1, 2:

cum alii rem ipsam publicam atque hunc bonorum statum odissent,

the social position of the higher classes, id. Sest. 20, 46:

non ut aliquid ex pristino statu nostro retineamus,

id. Fam. 4, 4, 1:

ecquis umquam tam ex amplo statu concidit?

id. Att. 3, 10, 2:

non enim jam quam dignitatem, quos honores, quem vitae statum amiserim cogito,

id. ib. 10, 4, 1:

quam (statuam) esse ejusdem status amictus, anulus, imago ipsa declarat,

id. ib. 1, 1, 17:

praesidium petebamus ex potentissimi viri benevolentiā ad omnem statum nostrae dignitatis,

id. Q. Fr. 3, 8, 1: noster autem status est hic:

apud bonos iidem sumus quos reliquisti, apud sordem, etc.,

id. Att. 1, 16, 11:

ego me non putem tueri meum statum ut neque offendam animum cujusquam, nec frangam dignitatem meam?

maintain my character, id. Fam. 9, 16, 6:

quos fortuna in amplissimo statu (i. e. regum) collocarat,

Auct. Her. 4, 16, 23:

tantam in eodem homine varietatem status,

high and low position in life, ups and downs, Val. Max. 6, 9, 4:

cum classiarios quos Nero ex remigibus justos milites fecerat, redire ad pristinum statum cogeret,

Suet. Galb. 12:

quaedam circa omnium ordinum statum correxit,

id. Claud. 22:

cum redieritis in Graeciam, praestabo ne quis statum suum vestro credat esse meliorem,

social position, Curt. 5, 5, 22:

omnis Aristippum decuit color et status et res,

Hor. Ep. 1, 17, 23.—

Condition in reference to prosperity, happiness or unhappiness, and health (mostly poet. and post-Aug.):

at iste non dolendi status non vocatur voluptas,

Cic. Fin. 2, 9, 28:

neque hic est Nunc status Aurorae meritos ut poscat honores,

Ov. M. 13, 594:

flebilis ut noster status est, ita flebile carmen,

id. Tr. 5, 1, 5:

quid enim status hic a funere differt?

id. P. 2, 3, 3:

pejor ab admonitu fit status iste boni,

id. ib. 1, 2, 54:

his enim quorum felicior in domo status fuerat,

Val. Max. 6, 8, 7:

sin nostros status sive proximorum ingenia contemplemur,

id. 6, 9 pr.:

caelum contemplare: vix tamen ibi talem statum (i. e. felicitatis deorum) reperias,

id. 7, 1, 1:

haec quidem (vox) animi magnifici et prosperi status (fuit),

id. 6, 5, ext. 4:

obliti statūs ejus quem beneficio exuistis meo,

Curt. 10, 2, 22:

sumus in hoc tuo statu iidem qui florente te fuimus,

i. e. distress, id. 5, 11, 5:

res magna et ex beatissimo animi statu profecta,

Sen. Ep. 81, 21: voverat, si sibi incolumis status (of health) permisisset, proditurum se... hydraulam, Suet. Ner. 54. —

Condition, circumstances, in gen., of life or of the mind:

homines hoc uno plurimum a bestiis differunt quod rationem habent, mentemque quae... omnem complectatur vitae consequentis statum,

Cic. Fin. 2, 14, 45:

facias me certiorem et simul de toto statu tuo consiliisque omnibus,

id. Fam. 7, 10, 3:

tibi declaravi adventus noster qualis fuisset, et quis esset status,

id. Att. 4, 2, 1:

quid enim ego laboravi, si... nihil consecutus sum ut in eo statu essem quem neque fortunae temeritas, neque, etc., labefactaret,

id. Par. 2, 17:

sed hoc videant ii qui nulla sibi subsidia ad omnes vitae status paraverunt,

id. Fam. 9, 6, 4: atque is quidem qui cuncta composuit constanter in suo manebat statu (transl. of emeinen en tôi heautou kata tropon êthei, Plat. Tim. p. 42, c. Steph.), in his own state, being, Cic. Tim. 13:

vitae statum commutatum ferre non potuit,

Nep. Dion, 4, 4:

id suis rebus tali in statu saluti fore,

Curt. 5, 1, 5: haec sunt fulmina quae prima accepto patrimonio et in novi hominis aut urbis statu fiunt, in any new condition (when a stroke of lightning was considered an omen), Sen. Q. N. 2, 47.—Rarely of a state:

libere hercle hoc quidem. Sed vide statum (i. e. ebrietatis),

Plaut. Ps. 5, 2, 4.—Esp., in augury: fulmen status, a thunderbolt sent to one who is not expecting a sign, as a warning or suggestion, = fulmen monitorium:

status est, ubi quietis nec agitantibus quidquam nec cogitantibus fulmen intervenit,

Sen. Q. N. 2, 39, 2.—

Of countries, communities, etc., the condition of society, or the state, the public order, public affairs.

In gen.:

Siciliam ita vexavit ac perdidit ut ea restitui in antiquum statum nullo modo possit,

Cic. Verr. 1, 4, 12:

nunc in eo statu civitas est ut omnes idem de re publicā sensuri esse videantur,

id. Sest. 50, 106:

omnem condicionem imperii tui statumque provinciae mihi demonstravit Tratorius,

id. Fam. 12, 23, 1; so id. ib. 13, 68, 1:

mihi rei publicae statum per te notum esse voluisti,

id. ib. 3, 11, 4; so,

status ipse nostrae civitatis,

id. ib. 5, 16, 2:

non erat desperandum fore aliquem tolerabilem statum civitatis,

id. Phil. 13, 1, 2:

sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

id. Rep. 2, 26, 48:

aliquo, si non bono, at saltem certo statu civitatis,

id. Fam. 9, 8, 2:

ex hoc qui sit status totius rei publicae videre potes,

id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15: ex eodem de toto statu rerum communium [p. 1756] cognosces, id. Fam. 1, 8, 1:

tamen illa, quae requiris, suum statum tenent, nec melius, si tu adesses, tenerent,

id. ib. 6, 1, 1:

non illi nos de unius municipis fortunis arbitrantur, sed de totius municipii statu, dignitate, etc., sententias esse laturos,

id. Clu. 69, 196:

ego vitam omnium civium, statum orbis terrae... redemi,

id. Sull. 11, 33:

Ti. Gracchum mediocriter labefactantem statum rei publicae,

id. Cat. 1, 1, 3:

eo tum statu res erat ut longe principes haberentur Aedui,

Caes. B. G. 6, 12, 9:

cum hoc in statu res esset,

Liv. 26, 5, 1; so id. 32, 11, 1:

eam regiam servitutem (civitatis) collatam cum praesenti statu praeclaram libertatem visam,

id. 41, 6, 9:

statum quoque civitatis ea victoria firmavit ut jam inde res inter se contrahere auderent,

i. e. commercial prosperity, id. 27, 51:

ut deliberare de statu rerum suarum posset,

id. 44, 31:

ut taedio praesentium consules duo et status pristinus rerum in desiderium veniant,

id. 3, 37, 3:

jam Latio is status erat rerum ut neque bellum neque pacem pati possent,

id. 8, 13, 2:

qui se moverit ad sollicitandum statum civitatis,

internal peace, id. 3, 20, 8:

omni praesenti statu spem cuique novandi res suas blandiorem esse,

more attractive than any condition of public affairs, id. 35, 17:

tranquillitatis status,

Val. Max. 7, 2, 1:

in sollicito civitatis statu,

Quint. 6, 1, 16:

principes regesque et quocumque alio nomine sunt tutores status publici,

guardians of public order, Sen. Clem. 1, 4, 3: curis omnium ad formandum publicum statum a tam sollemni munere aversis, Curt, 10, 10, 9; so,

ad formandum rerum praesentium statum,

Just. 9, 5, 1:

populo jam praesenti statu laeto,

Suet. Caes. 50:

ad componendum Orientis statum,

id. Calig. 1:

deploravit temporum statum,

id. Galb. 10:

ad explorandum statum Galliarum,

id. Caes. 24:

delegatus pacandae Germaniae status,

id. Tib. 16: et omnia habet rerum status iste mearum ( poet., = reipublicae meae), Ov. M. 7, 509.—

Esp., of the political sentiments of the citizens:

a Maronitis certiora de statu civitatium scituros,

Liv. 39, 27:

ad visendum statum regionis ejus,

id. 42, 17, 1:

suas quoque in eodem statu mansuras res esse,

id. 42, 29, 9:

cum hic status in Boeotiā esset,

id. 42, 56, 8.—

Of the constitution, institutions, form of government, etc.:

Scipionem rogemus ut explicet quem existimet esse optimum statum civitatis,

Cic. Rep. 1, 20, 33; 1, 21, 34; 1, 46, 70;

1, 47, 71: ob hanc causam praestare nostrae civitatis statum ceteris civitatibus,

id. ib. 2, 1, 2:

itaque cum patres rerum potirentur, numquam constitisse statum civitatis,

the form of the government had never been permanent, id. ib. 1, 32, 49:

in hoc statu rei publicae (decemvirali), quem dixi non posse esse diuturnum,

id. ib. 2, 37, 62:

providete ne rei publicae status commutetur,

id. Har. Resp. 27, 60:

eademque oritur etiam ex illo saepe optimatium praeclaro statu,

aristocratic form of government, id. Rep. 1, 44, 68:

ut totum statum civitatis in hoc uno judicio positam esse putetis,

id. Fl. 1, 3:

ut rei publicae statum convulsuri viderentur,

id. Pis. 2, 4:

pro meā salute, pro vestrā auctoritate, pro statu civitatis nullum vitae discrimen vitandum umquam putavit,

id. Red. in Sen. 8, 20:

cum hoc coire ausus es, ut consularem dignitatem, ut rei publicae statum... addiceres?

id. ib. 7, 16:

omnia quae sunt in imperio et in statu civitatis ab iis defendi putantur,

id. Mur. 11, 24:

intelleges (te habere) nihil quod aut hoc aut aliquo rei publicae statu timeas,

id. Fam. 6, 2, 3:

quod ad statum Macedoniae pertinebat,

Liv. 45, 32, 2:

ex commutatione statūs publici,

Vell. 2, 35, 4:

haec oblivio concussum et labentem civitatis statum in pristinum habitum revocavit,

Val. Max. 4, 1, ext. 4:

Gracchi civitatis statum conati erant convellere,

id. 6, 3, 1 fin.:

Cicero ita legibus Sullae cohaerere statum civitatis affirmat ut his solutis stare ipsa non possit,

Quint. 11, 1, 85:

qui eloquentiā turbaverant civitatium status vel everterant,

id. 2, 16, 4:

id biduum quod de mutando reipublicae statu haesitatum erat,

Suet. Claud. 11:

nec dissimulasse unquam pristinum se reipublicae statum restituturum,

id. ib. 1:

conversus hieme ad ordinandum reipublicae statum, fastos correxit, etc.,

id. Caes. 40:

tu civitatem quis deceat status Curas,

what institutions, Hor. C. 3, 29, 25.—Hence,

Existence of the republic:

quae lex ad imperium, ad majestatem, ad statum patriae, ad salutem omnium pertinet,

Cic. Cael. 29, 70 (= eo, ut stet patria, the country's existence):

si enim status erit aliquis civitatis, quicunque erit,

id. Fam. 4, 14, 4: status enim rei publicae maxime judicatis rebus continetur, the existence of the republic depends on the decisions of the courts, i. e. their sacredness, id. Sull. 22, 63. —

In nature, state, condition, etc.:

incolumitatis ac salutis omnium causā videmus hunc statum esse hujus totius mundi atque naturae,

Cic. Or. 3, 45, 178:

ex alio alius status (i. e. mundi) excipere omnia debet,

Lucr. 5, 829:

ex alio terram status excipit alter,

id. 5, 835:

est etiam quoque pacatus status aëris ille,

id. 3, 292:

non expectato solis ortu, ex quo statum caeli notare gubernatores possent,

Liv. 37, 12, 11:

idem (mare) alio caeli statu recipit in se fretum,

Curt. 6, 4, 19:

incertus status caeli,

Col. 11, 2:

pluvius caeli status,

id. 2, 10:

mitior caeli status,

Sen. Oedip. 1054.—

The characteristic, mark, character, essential feature of a thing.

In gen.:

atque hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum non perturbatis atque permixtis, sed suum statum tenentibus,

preserving their essential features, Cic. Rep. 1, 28, 44.—Hence,

Esp. in rhet. jurisp.

The answer to the action (acc. to Cic., because the defence: primum insistit in eo = the Gr. stasis):

refutatio accusationis appellatur Latine status, in quo primum insistit quasi ad repugnandum congressa defensio,

Cic. Top. 25, 93; so,

statu (sic enim appellamus controversiarum genera),

id. Tusc. 3, 33, 79:

statum quidam dixerunt primam causarum conflictionem,

Quint. 3, 6, 4; cf. Cic. Part. Or. 29, 102.—

The main question, the essential point:

quod nos statum id quidam constitutionem vocant, alii quaestionem, alii quod ex quaestione appareat, Theodorus caput, ad quod referantur omnia,

Quint. 3, 6, 2:

non est status prima conflictio, sed quod ex primā conflictione nascitur, id est genus quaestionis,

the kind, nature of the question, id. 3, 6, 5; cf. the whole chapter.—

In gram., the mood of the verb, instead of modus, because it distinguishes the conceptions of the speaker:

et tempora et status,

tenses and moods, Quint. 9, 3, 11:

fiunt soloecismi per modos, sive cui status eos dici placet,

id. 1, 5, 41.

statuliber.